Willa Żabińskich w Zoo Warszawa.
Willa Żabińskich została zbudowana jako mieszkanie służbowe w 1931 r. Zamieszkał w niej ówczesny dyrektor Warszawskiego ZOO Jan Żabiński wraz z rodziną – żoną Antoniną, synem Ryszardem (w roku 1944 rodzina powiększyła się o córkę Tereskę). Budynek jako jedyny nie został zniszczony podczas działań wojennych i do dziś wprowadzono w nim tylko niewielkie zmiany. Willa Żabińskich jest nierozerwalnie związana z losami warszawskiej społeczności żydowskiej, a także jej wojenną martyrologią. W ciągu trzech lat wojny przez Willę przeszły setki uciekinierów z getta, z których wielu znalazło tu schronienie, nawet na wiele miesięcy. Część z nich została wyprowadzonych zza muru getta osobiście przez dyrektora Jana Żabińskiego. Za swą działalność małżeństwo Antonina i Jan Żabińscy zostali uhonorowani w 1965 roku tytułem „Sprawiedliwi wśród narodów świata”. Od 2016 r. przyznawane są odznaczenia im. Antoniny i Jana Żabińskich ustanowione przez organizację From the Depths. Są one przyznawane Polakom, którzy ratowali Żydów w czasie II wojny światowej, ale ze względów formalnych (np. byli dziećmi) nigdy nie otrzymali wyróżnienia od Yad Vashem.
Antonina Żabińska rodzinną historię zapisała w książce „Ludzie i zwierzęta”. To głównie na podstawie tych wspomnień powstała książka Diane Ackerman pt. „Azyl”, która z kolei stała się bazą dla filmu o takim samym tytule.
W pokojach Willi została przywrócona atmosfera i klimat lat trzydziestych ubiegłego wieku. W pierwszym pomieszczeniu warto przyjrzeć się dokładnie kilku gablotom zawierającym bogate, interesujące okazy owadów. Są to bezcenne zbiory Szymona Tenenbauma – światowej sławy entomologa narodowości żydowskiej, który w roku 1940 został wraz z rodziną zamknięty w warszawskim getcie. Całą swoją kolekcję liczącą około 500 000 okazów bezkręgowców zdążył powierzyć na przechowanie swojemu przyjacielowi – Janowi Żabińskiemu. Zbiór został przeoczony podczas rabunku Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego przez oddziały SS, a w 1944, trzy tygodnie przed powstaniem warszawskim został przeniesiony do Muzeum Zoologicznego. Dyrektor Żabiński brawurową akcją zdołał wyprowadzić z getta i ukryć po aryjskiej stronie żonę profesora. Niestety sam Tenenbaum (podobno nie chciał wyjść zza murów) zmarł w getcie w roku 1941.
Na pólkach zajmujących całą ścianę stoją świetnie zachowane książki Żabińskiego, większość w języku niemieckim i większość o tematyce zoologicznej. W gabinecie na stoliku oryginalna popielniczka dyrektora Żabińskiego przekazana przez jego córkę. Na ścianach i na biurku rodzinne zdjęcia.
W salonie stoi fortepian. W sytuacjach zbliżającego się zagrożenia np. spacerujących po Ogrodzie oficerów niemieckich – Antonina siadała przy instrumencie i grała różne utwory, których dobór przekazywał nielegalnym lokatorom określone informacje. Najczęściej był to sygnał dla wszystkich ukrywających się w domu i w piwnicy, że sytuacja jest groźna i należy „zniknąć”.
Zachowały się piwnice, które były kryjówką. Wielu uciekinierów z getta znalazło tu schronienie. To oni po latach świadczyli w Instytucie Yad Vashem o heroizmie pp Żabińskich. Ich nazwiska wypisane są na ścianie.
Z piwnicy podziemny tunel prowadził na zewnątrz budynku. Na muzyczny znak Antoniny (najczęściej był to fragment Pięknej Heleny Offenbacha) nielegalni lokatorzy wydostawali się poza Willę, by schronić się wśród zarośli miedzy ptasimi wolierami.
Obecnie w piwnicach możemy zobaczyć salkę pamięci Magdaleny Gross, która ukrywając się, wypełniała dłużące się godziny rzeźbiąc z gliny zwierzęcych mieszkańców ZOO. Są tu liczne zdjęcia prac pani Gross i odlew rzeźby przedstawiającej Tuzinkę – słoniczkę urodzoną w 1937 roku, ulubienicę nie tylko rzeźbiarki, ale i wszystkich mieszkańców przedwojennej Warszawy.
W piwnicach emitowane są dwa filmy, jeden przedstawia tchnącą życiem przedwojenną dzielnicę żydowską, drugi relacje pp. Żabińskich o ich działalności podczas okupacji.
Autorką aranżacji Willi jest znana scenografka – Iza Chełkowska
Azyl, przystań, arka – tak o warszawskim ZOO mówili ci, którzy dzięki pomocy państwa Żabińskich przetrwali tam II wojnę światową.
Przyjaciele Żabińskich nazywali ich dom Willą pod Zwariowaną Gwiazdą. Zanim wybuch II wojny światowej przerwał piękny rozwój warszawskiego ZOO, w domu tym niemal każdego dna bywali przedstawiciele nauki i sztuki – poeci, malarze, rzeźbiarze, profesorowie. Bywał tu Słonimski, bywał Tuwim, Sztaudynger, Berezowska, Kramsztyk i wielu innych znamienitych gości.
Grała muzyka, tańczono, grano w brydża. Wśród gości hasały oswojone zwierzęta, a dzieci głośno bawiły się pod stołem. W okresie okupacji ukrywający się nielegalni lokatorzy, zwani przez Żabińskich pensjonariuszami, ponownie używali nazwy Willa pod Zwariowaną Gwiazdą, ale w zgoła innym już znaczeniu.
Willę Żabińskich można zwiedzać w dni powszednie w godzinach 10:00-14:00 po zgłoszeniu telefonicznym 603 059 758.
Bez rezerwacji w kadzą niedzielę o godzinie 11.00 i 13.00.
Do Willi może wejść na raz maksymalnie 25 osób. Wycieczka przewiduje także zwiedzanie piwnic, w których ukrywani byli Żydzi.
Uroczyste otwarcie Willi Żabińskich, po gruntownym remoncie, odbyło się 11 kwietnia 2015 r. o godz. 19.00. Obiekt został zrewitalizowany dzięki funduszom unijnym.
źródło: materiały prasowe
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.