Do 1 października 2023 r. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie można oglądać wystawę „„Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”. To największa i jak dotąd najbardziej zróżnicowana prezentacja sztuki o powstaniu w getcie warszawskim. Obejmuje lata między 1943 a 1956 r. Na ekspozycję składają się m.in. dzieła Aliny Szapocznikow, Natana Rapoporta Tadeusza Kulisiewicza, Andrzeja Wajdy, a także rysunki Haliny Ołomuckiej, stworzone jeszcze w trakcie powstania.
„Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”, to wystawa otwarta w roku 80. rocznicy zrywu z kwietnia 1943 r. Dzięki pracy i kwerendom kuratorów, możemy zobaczyć jak duże znaczenie dla artystów powojnia miało to wydarzenie, a także w jak zróżnicowany sposób było ono przedstawiane.
– Prezentujemy jak szerokie są zbiory w Żydowskim Instytucie Historycznym. Znajdują się u nas zarówno cenne dzieła sztuki jak i pamiątki historyczne oraz fotografie przechowywane tu od samego początku istnienia instytutu (1947). Obrazują one żydowską pamięć o powstaniu i kładą nacisk na bohaterstwo bojowców. Wystawa jest naszym hołdem dla walczących i ludności cywilnej. Istotne jest to, że prezentowane dzieła stworzyli artyści, dla których druga wojna światowa i okupacja niemiecka było istotnym doświadczeniem pokoleniowym- mówi dyrektor ŻIH Monika Krawczyk.
Ważnym wątkiem wystawy są plakaty. W czasie tużpowojennych obchodów rocznicowych powstania w getcie, Centralny Komitet Żydów w Polsce oraz Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych zorganizowały dwa konkursy na plakaty okolicznościowe. Przez dwa lata ich integralną częścią był konkurs na plakat.
– Plakaty były nadsyłane przez twórców, którzy nie uczestniczyli w walkach, nie widzieli, co działo się w getcie. Ich propozycja artystyczna pozwala natomiast zobaczyć, w jaki sposób kształtowała się pamięć o zrywie oraz jakie zjawiska i postawy decydowali się podkreślać autorzy. W zbiorach ŻIH znajdują się prace nadesłane m.in. przez Eryka Lipińskiego i Andrzeja Wajdę – mówi kuratorka Marta Kapełuś z ŻIH.
Warto zwrócić uwagę na to, że nie było niemal nikogo, kto przeżył zryw i mógł zobrazować swoje doświadczenia. Tym bardziej cenne są otwierające wystawę rysunki Haliny Ołomuckiej datowane na 1943 r. Niezwykle porusza ich nastrój oraz sposób w jaki przedstawia walczących, daleki od zwyczajowego podkreślania ich heroizmu i odwagi.
Na wystawie prezentowany jest obszerny wybór prac plastycznych: obrazy, plakaty a także rysunki, fotografie, rzeźby i dzieła metaloplastyczne z epoki. Wśród artystów, których prace będzie można zobaczyć warto wymienić m.in Tadeusza Kulisiewicza, Natana Rapoporta (autora Pomnika Bohaterów Getta), Alinę Szapocznikow, Henryka Hechtkopfa czy Tadeusza Gronowskiego. Na wystawie znalazł się także szeroki wybór charakterystycznych prac socrealistycznych.
– Socrealistyczne przedstawienia stanowią niełatwą kontynuację szeroko zakrojonych starań o społeczną widoczność powstania, podejmowanych przez wspólnotę żydowską w latach 40., kiedy – już od 1945, a zwłaszcza od 1948 roku – coraz szerzej znane były fotografie, stanowiące świadectwa Zagłady i walki zbrojnej w getcie – mówi kurator wystawy dr Piotr Słodkowski z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Poszerzona analiza sztuki o tej tematyce z lat 1943-1956 r. została opublikowana w bogato ilustrowanym katalogu do wystawy, który można znaleźć m.in. w Księgarni na Tłomackiem, działającej w siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Na kanale YouTube Żydowskiego Instytutu Historycznego znajduje się film z oprowadzania po wystawie z udziałem wszystkich kuratorów.
„Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”
21.04–1.10.2023 w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie
Dyrektor ŻIH: Monika Krawczyk
Kuratorzy wystawy: Marta Kapełuś, Michał Krasicki, Piotr Słodkowski
Realizacja wystawy: Marta Kapełuś, Michał Krasicki
Projekt aranżacji: Aneta Faner, Piotr Duma
Projekt graficzny: bisoñ studio
Tłumaczenie na język angielski: Zofia Sochańska
Redakcja językowa i korekta: Jolanta Rudzińska (pol.), Natalia Kłopotek (ang.)
Opieka konserwatorska: Violetta Bachur
Program wydarzeń towarzyszących: Anna Ekielska-Mardal
/materiały prasowe/
