„Rzeczywistość” Jacka Malczewskiego wraca na aukcję w DESA Unicum

Od 30 maja do 12 czerwca 2025 roku odwiedzający mają wyjątkową okazję zobaczenia najdrożej sprzedanego obrazu na polskim rynku aukcyjnym.

„Rzeczywistość”, jedno z najważniejszych dzieł Młodej Polski, ponownie trafi pod młotek w DESA Unicum. Po dwóch latach postępowania prowadzonego przez prokuraturę, oczyszczony z zarzutów obraz będzie można oglądać podczas wystawy „Jacek Malczewski i jego epoka.” Warunkowa sprzedaż dzieła w grudniu 2022 r. za ponad 20 mln złotych, to najwyższa transakcja w historii polskiego rynku aukcyjnego.

W marcu dom aukcyjny DESA Unicum poinformował o odzyskaniu zajętego przez prokuraturę obrazu „Rzeczywistość” Jacka Malczewskiego. Już w czerwcu 2024 r., po dwóch latach postępowania na podstawie domniemanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nielegalnego wywozu obrazu z kraju, dzieło zostało oczyszczone z zarzutów, co potwierdzono przez sąd w lutym 2025 roku. Po przekazaniu do domu aukcyjnego nie trafiło jednak w ręce nowego właściciela. Pomimo zadeklarowania chęci skorzystania z prawa pierwokupu, uprawniającego do pierwszeństwa nabycia dzieła, Muzeum Narodowe w Warszawie wycofało się z transakcji.

– Ze względu na wycofanie się kupującego zdecydowaliśmy o odstąpieniu od umowy i przywróceniu tego wybitnego dzieła z powrotem na rynek. To dla nas niezwykle ważny moment – po ponad dwóch latach możemy nie tylko pokazać je szerokiej publiczności, ale również potwierdzić rzetelność i przejrzystość naszych działań. To kolejny dowód na to, że DESA Unicum działa zgodnie z najwyższymi standardami rynku sztuki – mówi Juliusz Windorbski, Prezes Rady Nadzorczej DESA Unicum.

Tym samym 12 czerwca płótno ponownie trafi pod młotek przy Pięknej 1A. Wcześniej odwiedzający DESA Unicum będą mogli zobaczyć je obok czterech innych obrazów artysty podczas wystawy „Jacek Malczewski i jego epoka”. To wyjątkowa okazja nie tylko do podziwiania na żywo jednej z najważniejszych prac czołowego reprezentanta Młodej Polski, ale także wniknięcia w świat jego twórczości i czasów, w których malował. Największy dom aukcyjny w Polsce zaprezentuje również prace takich twórców jak: Wastimil Hofman, Józef Mehoffer, Włodzimierz Tetmajer, Ferdynand Ruszczyc, czy Władysław Ślewiński.

Odnalezione po 96 latach prorocze arcydzieło Jacka Malczewskiego

“Rzeczywistość” to jeden z najważniejszych obrazów przywróconych polskiej kulturze w ostatnich latach. Jego pojawienie się w DESA Unicum w grudniu 2022 r. szybko urosło do rangi sensacji. Jedno z najcenniejszych dzieł XX w. ostatni raz widziane było w 1926 roku. Od tego czasu o istnieniu obrazu zaświadczała tylko czarno-biała fotografia autorstwa Amalii Krieger, krakowskiej fotografki, która na początku XX wieku wykonała zdjęcia dokumentujące obrazy zgromadzone w pracowni Malczewskiego. Dzieło przez wiele dekad pozostawało w pochodzącej ze Śląska polsko-niemieckiej kolekcji rodzinnej, która w ramach łączenia rodzin przeniosła się w latach 50. do Niemiec. Obraz – jako mienie przesiedleńcze – pojechał razem z nimi. Na rynku aukcyjnym pojawił się kilka dekad poźniej, dzięki potomkowi rodziny.

Kolekcjonerski rarytas

Oszałamiający rozmiarami, warsztatem artystycznym, przesycony symbolami i bardzo osobisty obraz “Rzeczywistość” został stworzony w najlepszym okresie twórczości artysty. Malczewski w barokowej wręcz kompozycji dotknął najważniejszych tematów, które nurtowały go przez całą jego twórczość: misji artysty, patriotycznego posłannictwa sztuki oraz romantycznych i narodowych mitów. Przedstawia wielowątkową scenę z dużą liczbą postaci, symbolizujących upadek Rzeczpospolitej i powstańczą historię zniewolonego kraju. Reprezentantem współczesności jest tutaj sam malarz. Sportretował siebie w czarnej kamizelce i kapeluszu z przyborami malarskimi. Ponadto, postaciom malarskiego dramatu nadał rysy bliskich mu osób. Twarzy aniołom, Matce Boskiej i Dzieciątku użyczyła rodzina artysty: córka Julia, żona Maria i syn Rafał.

Fenomen Jacka Malczewskiego

Twórczość Jacka Malczewskiego, głęboko zakorzeniona w polskiej tożsamości narodowej, niezmiennie rezonuje we współczesnej kulturze. Szczególnie cenione są jego dzieła z przełomu XIX i XX wieku, które uchodzą za jedne z najważniejszych i najczęściej poszukiwanych przez kolekcjonerów oraz instytucje muzealne.

– Popularność Malczewskiego wynika zarówno z jego mistrzowskiego warsztatu i niezwykle oryginalnego języka symbolicznego, jak i z trwałej obecności jego twórczości w zbiorowej świadomości – od podręczników szkolnych po ekspozycje muzealne. Jego sztuka wciąż porusza i inspiruje, także współczesnych artystów – podkreśla Agata Szkup, Prezes Zarządu DESA Unicum.

Zainteresowanie jego dziełami nie słabnie. W ubiegłym roku „Autoportret z czaszką” osiągnął rekordową cenę 4,2 mln zł, ustanawiając nowy najwyższy wynik dla autoportretu Malczewskiego. Podczas czerwcowej wystawy w DESA Unicum, obok monumentalnej „Rzeczywistości”, zaprezentowane zostaną także cztery inne obrazy artysty, w tym wyjątkowy „Autoportret dantejski”.

Panorama twórczości Młodej Polski na wystawie w DESA Unicum

Twórczość Jacka Malczewskiego doskonale wpisuje się w rozkwit malarstwa przełomu XIX i XX wieku – okresu nazywanego „szczęśliwą godziną” polskiej sztuki. Podczas czerwcowej wystawy przy ul. Pięknej 1A widzowie będą mieli wyjątkową okazję zanurzyć się w klimat tej epoki i zobaczyć wybitne, autorskie dzieła, w których artyści Młodej Polski nowatorsko łączyli historyczną refleksję z nowym podejściem do sztuki. Wiele z tych prac to obiekty klasy muzealnej, poszukiwane przez czołowe instytucje państwowe. Oprócz dzieł Malczewskiego zaprezentowane zostaną prace m.in. Józefa Mehoffera – czołowego twórcy polskiej secesji, Włodzimierza Tetmajera – głównego przedstawiciela chłopomanii, oraz Ferdynanda Ruszczyca – artysty, którego obrazy niezwykle rzadko pojawiają się na aukcjach. Szczególnym wydarzeniem będzie pokaz czterech dzieł Wlastimila Hofmana – ucznia i kontynuatora idei artystycznych Malczewskiego. Ekspozycja obejmie także prace artystów związanych z najważniejszymi ośrodkami polskiej sztuki tego okresu – Monachium i Paryżem. Wśród pierwszej grupy znajdą się m.in. Wierusz-Kowalski, Streitt, Łoś i Szerner, wśród drugiej: Bakałowicz, Merwart oraz związany ze szkołą w Pont-Aven Władysław Ślewiński.