Wystawa “Świat Ajnów – od Bronisława Piłsudskiego do Shigeru Kayano”

Wystawa “Świat Ajnów – od Bronisława Piłsudskiego do Shigeru Kayano” to okazja do poznania autochtonicznej ludności wschodniej Azji. Bronisław Piłsudski – etnograf samouk – trafił w odległe strony zamieszkiwane przez Ajnów po dekonspiracji spisku przeciwko życiu cara Aleksandra III. Usłyszawszy wyrok – 15 lat katorgi – na pewno nie spodziewał się, że na skutej lodem wyspie Sachalin odnajdzie sens życia i największą pasję. Na wystawie wypożyczonej Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie przez Muzeum Miejskie w Żorach zgromadzone zostały obiekty będące świadectwem procesu 150 lat przemian zachodzących w unikatowej kulturze Ajnów szerzej poznanej w świecie głównie dzięki jednemu Polakowi.

Podstawowym celem wystawy otwartej od 12 marca 2021 roku w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie jest ukazanie tradycji i procesów zachodzących w dynamicznie zmieniającej się pod wpływami japońskimi kulturze Ajnów oraz przybliżenie szerszej publiczności trudów ich życia codziennego. “Świat Ajnów” to ekspozycja adresowana do wszystkich pragnących poznać wschodnią Azję i ludzi ją zamieszkujących od nieco innej strony. Wystawa zwraca uwagę odbiorców na społeczne i historyczne aspekty ajnuskiego życia, które współistniało z dominującą kulturą Japończyków.

Żorska kolekcja prezentowana w Muzeum Azji i Pacyfiku to jedyny w swoim rodzaju zapis zanikania tej kultury. Do zachowania w pamięci dziedzictwa Ajnów przyczynił się w dużym stopniu Bronisław Piłsudski – Polak zesłany na Wyspę Sachalin pod koniec XIX w. oraz społecznik Shigeru Kayano.

Na wystawie można oglądać obiekty związane z trzema aspektami kultury tradycyjnej Ajnów oraz między innymi oryginalny fonograf Piłsudskiego, na którym dokonał on bezcennych nagrań dźwiękowych folkloru autochtonów Sachalinu na początku XX wieku.

Odwiedzający będą mogli obejrzeć także przepięknie haftowane kaftany i stroje ceremonialne, nakrycia głowy, obuwie, narzędzia służące do pozyskiwania surowców oraz przedmioty wykorzystywane do przygotowywania i podawania posiłków.

Odwiedzający zobaczą również oryginalny ajnuski warsztat tkacki używany do produkcji ubrań z włókna kory drzewa at-ni (odmiana wiązu, Ulmus lacinata Mayr) i poznają techniki przędzenia na nim.

Przestrzeń dla zwiedzających w Muzeum Azji i Pacyfiku będzie obejmowała kilka otwartych stref płynnie przenikających się ze sobą i pozwalających na wniknięcie w świat tej jednej z najmniej poznanych rdzennych kultur świata. Zaaranżowane przestrzenie składające się na “Świat Ajnów” obejmują zagrodę złożoną z pomieszczeń gospodarczych, ze strefy będącej zobrazowaniem środowiska życia Ajnów i ich wierzeń oraz z podwórza, na którym zajmowano się rzemiosłem. Nie zabraknie również eksponatów z wnętrza tradycyjnej ajnuskiej chaty, które oferują zwiedzającym poznanie życia codziennego tej społeczności. Ponieważ nie da się dobrze zilustrować podróży, jaką przebyła kultura ajnuska przez ostatnie 150 lat tylko eksponatami dziewiętnastowiecznymi, oprócz nich na ekspozycji znalazły się także współczesne wyroby wzornictwa Ainu Design, które cieszą się ogromną popularnością oraz archiwalne fotografie różnych autorów.

Rolą wystawy jest także przybliżenie odwiedzającym interesującej postaci B. Piłsudskiego, jego działalności niepodległościowej oraz osiągnięć badawczych w dziedzinie etnografii i językoznawstwa. Brat zapisanego w historii Polski Józefa Piłsudskiego w 1887 roku po dekonspiracji spisku na życie cara Aleksandra III został początkowo skazany na karę śmierci, która została zmieniona na 15 lat katorżniczej pracy na Wyspie Sachalin.

Bronisław Piłsudski trafił do świata Ajnów pod przymusem, jednak został przez niego oczarowany na tyle, że postanowił poświęcić się badaniu jego kultury. W 1903 roku wraz z Wacławem Sieroszewskim, udał się na Hokkaido (Ezo) celem prowadzenia badań etnograficznych wśród tamtejszych Ajnów. W świecie nauki znany jest nie tylko ze swych opracowań etnograficznych i językowych – dokonał on przy pomocy fonografu będącego wtedy nowinką techniczną jedynych nagrań języka Ajnów z przełomu XIX i XX wieku. Równie ważną postacią, która przyczyniła się do przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturowego Ajnów był Shigeru Kayano. Był on społecznikiem i pierwszym jak dotąd parlamentarzystą ajnuskim w Japonii. Dzięki jego staraniom utworzono 15 szkół języka ajnuskiego. Był niekwestionowanym autorytetem wśród ajnologów, którego ukoronowaniem pracy było wydanie książki o kulturze materialnej Ajnów połowy XX wieku.

Prezentowane na wystawie muzealia pozyskano w latach 2015–2018. Głównym miejscem zakupów były warsztaty rzemieślników w Biratori-Nibutani (wyroby współczesne) oraz antykwariaty w Sapporo, Tokio, Brukseli (obiekty z przełomu XIX i XX wieku).

ŚWIAT ŚWIAT AJNÓW. OD BRONISŁAWA PIŁSUDSKIEGO DO SHIGERU KAYANO Wystawa w Muzeum Azji i Pacyfiku, ul. Solec 24, Warszawa
12.03 – 29.08.2021 r.

Kuratorzy: dr Lucjan Buchalik, Tomasz Madej

Koordynatorka: Aleksandra Fudalej

Scenografia: Masakazu Miyanaga

Projekty graficzne: Masakazu Miyanaga

Wystawa przygotowana przez Muzeum Miejskie w Żorach